Ergot alkaloïden: aangescherpte maximumgehalten én hoog risico

1 april 2022

Graan besmet met moederkoren bevat schadelijke stoffen

Ergot alkaloïden kunnen voorkomen in granen en zijn schadelijk voor de gezondheid van mens en dier. Medio 2021 heeft de Europese Commissie Verordening (EU) 2021/1399 aangepast en de maximumgehalten voor verschillende typen levensmiddelen aangescherpt, op basis van nieuwe inzichten. “In de data van onze analyses zien we dat ongeveer 20% van de analyseresultaten op ergot alkaloïden boven de nieuwe norm ligt. Kortom: dit is niet iets dat we kunnen negeren. De kans op een normoverschrijding lijkt relatief hoog”, vertelt Hans van der Moolen, expert in mycotoxines bij Eurofins. Hoe zorgt u ervoor dat u aan de nieuwe norm voldoet, nu graan steeds schaarser wordt?

Ergot alkaloïden: schadelijk voor de gezondheid

“Het ontstaan van ergot alkaloïden in graan is niet altijd te voorkomen”, vertelt Van der Moolen. Maar hoe schadelijk zijn ergot alkaloïden precies? Ergot alkaloïden zijn een groep van 12 gifstoffen uit een aan mycotoxines verwante familie, die leven in schimmels. Door toedoen van ergot alkaloïden kan er moederkoren ontstaan in granen als rogge en tarwe. Van der Moolen: “Moederkoren is een schimmel die groeit op de aren van deze granen en bevat schadelijke stoffen. Wanneer mensen of dieren te hoge concentraties binnenkrijgen, kan dit schadelijk zijn voor hun gezondheid. Dat kan leiden tot vee-sterfte. Met name koeien en paarden zijn kunnen overlijden als zij te hoge concentraties binnenkrijgen.”

Groei in natte periodes

Mycotoxines, schimmels en ook ergot alkaloïden ontstaan door vocht. “In natte periodes kunnen de granen op het land lokaal langere tijd vochtig blijven: de ideale omstandigheid voor schimmelgroei en daarmee het ontstaan van ergot alkaloïden. Dat is een natuurlijk proces en lastig te vermijden. We kunnen natuurlijk moeilijk ál onze akkerlanden overdekken”, vertelt Van der Moolen met een glimlach. Toch hebben we invloed op de verdere uitgroei van deze gifstoffen. “Meer gewasbeschermingsmiddelen gebruiken zou de groei van schimmels kunnen remmen. Dat levert natuurlijk weer andere uitdagingen op, rond de maximale residu limieten van deze beschermingsmiddelen. Dat vergt het vinden van de juiste dosering en balans.”

Vochtreductie

Ook bij de opslag van granen zijn beheersmaatregelen denkbaar om de verdere vorming van ergot alkaloïden te voorkomen. “Goede thermostatering en vochtreductie helpen om het proces te remmen. Over het algemeen zien we dat de voorzieningen voor optimale opslagomstandigheden in bijvoorbeeld Azië minder goed zijn geregeld. Het is kostbaar om te zorgen voor het ideale klimaat in de opslag. Toch zien we dat het niet altijd per se beter is geregeld in West-Europa. Ook bij partijen uit onze regio is het daarom zaak vóór aankoop van granen een analyse op ergot alkaloïden uit te voeren – in het land van herkomst. Op die manier zit u niet met een onverkoopbare partij, als u de granen zonder die informatie naar Nederland laat verschepen.”

Monstername

Toch vindt Van der Moolen dat we ons niet blind moeten staren op een negatief analyseresultaat. Van der Moolen: “Graan besmet met moederkoren of ergot alkaloïden is nooit homogeen verdeeld over de hele partij. Stel, in een hoek van de opslaglocatie is lekkage geweest. Dan is daar mogelijk schimmelgroei ontstaan, terwijl de rest van de partij droog is gebleven en vrij van schimmels. Of op het land was een klein deel van de akker veel natter, omdat de bodem daar minder vochtdoorlatend was. Dan kunnen die granen heel lokaal besmet zijn. Als het gaat om de monsternametechniek, is het heel belangrijk om een representatief monster te nemen voor de hele partij. Mijn advies: vaar niet blind op een analyseresultaat. Onderzoek ook hoe de monstername heeft plaatsgevonden.”

Meer last van ergot alkaloïden dan andere jaren

Oekraïne is een grote export-speler in de granen. “Vanwege de situatie in Rusland en Oekraïne is het op dit moment niet mogelijk om graan uit die regio te exporteren. Maar granen komen ook veel uit Frankrijk of Roemenië bijvoorbeeld. Wel zijn er nu minder mogelijkheden voor graanhandelaren om uit te wijken naar andere leveranciers. Als Frankrijk bijvoorbeeld net een nat jaar heeft gehad, is het lastig om aan graan te komen. Nu we minder alternatieven kunnen vinden, is het moeilijker om aan graan te komen dat voldoet aan de EU-norm. Dat drijft de prijs van graan op, met gevolgen voor de hele food- en feed-keten.”

Meer weten?

Wilt u advies voor uw situatie, of bent u op zoek naar een analyse op ergot alkaloïden of moederkoren? Eurofins LabCo verzorgt de analyse op ergot alkaloïden in levensmiddelen en diervoeders onder accreditatie. Bovendien kunnen we een representatieve monstername voor de hele partij voor u verzorgen. Meer weten? Lees hier meer. Of neem direct contact met ons op via LabCo@ftbnl.eurofins.com of +31 (0)180 643 000.