Nieuwe contaminantenwetgeving: de belangrijkste wijzigingen

Op 25 mei 2023 werd de contaminantenwetgeving in Verordening (EU) 1881/2006 vervangen door de nieuwe Verordening (EU) 2023/915. Deze verordening stelt maximumgehalten vast in levensmiddelen voor onder andere mycotoxines, plantentoxines, metalen, dioxines en PCB’s, procescontaminanten en nitraten, melamine en perchloraat. Voldoet u al aan de eisen? In dit artikel zetten we de belangrijkste wijzigingen voor u op een rij én wat u het beste kunt doen bij een normoverschrijding.

“Inhoudelijk zijn er geen nieuwe onderwerpen bijgekomen”, beginnen Hans van der Moolen en Fenny Kint, experts contaminanten bij Eurofins Food Safety Solutions en Eurofins Lab Zeeuws Vlaanderen. Met name de opbouw en volgorde is aangepast en definities zijn verduidelijkt, waardoor er minder ruimte overblijft voor eigen interpretatie.” Waar gaat u het meeste van merken? Van der Moolen en Kint delen de belangrijkste wijzigingen. 

Opbouw en volgorde

1. De oude Verordening bevatte veel voetnoten. Die zijn in de nieuwe wetgeving direct toegevoegd aan de tabel, voor extra duidelijkheid.
2. De gehalten aan contaminanten in uw product moeten nu ‘as low as reasonably achievable’ (ALARA) zijn. Dat betekent dat u maatregelen moet nemen om verontreinigingen in levensmiddelen zo veel mogelijk te voorkomen. Werken aan specifieke maximumgehalten in de verordening is niet meer voldoende. 
3. De volgorde van de artikelen is gewijzigd. Soms is ook de volgorde binnen een artikel gewijzigd.
4. Voor de som van contaminanten tezamen, hebben de maximumgehalten betrekking op ondergrensconcentraties. De ondergrensconcentraties kunt u berekenen in de veronderstelling dat alle waarden onder de bepaalbaarheidsgrens nul zijn. Dus als u bijvoorbeeld de som moet berekenen van 4 componenten – zoals bij Aflatoxine B1, B2, G1 en G2 – en er zijn slechts 2 componenten aangetoond, dan mag u nu voor de andere 2 componenten < LOQ aannemen dat deze nul zijn. Dit werd in de praktijk al toegepast, maar is nu specifiek benoemd. Deze toevoeging voorkomt discussie bij resultaten in de buurt van het maximum limiet.
5. De levensmiddelencategorieën voor deze contaminantenwetgeving sluit nauwer aan bij de levensmiddelencategorieën in de wetgeving van gewasbeschermingsmiddelen. Zo zijn er nu ook overeenkomstige productlijsten voor noten, oliehoudende zaden en specerijen. Voorheen was voor veel producten niet duidelijk tot welke productgroep ze behoorden. Nu is daar minder twijfel over en daarmee is er ook minder twijfel over welke limieten voor dat product gelden.
6. Het verbod op ontgiften van verontreinigde levensmiddelen was eerder alleen van toepassing op levensmiddelen uit deel 2 van de bijlage (mycotoxines). Nu geldt het verbod ook voor levensmiddelen uit bijlage 1 (artikel 4). Er is te weinig wetenschappelijke kennis over mogelijke metabolieten die tijdens de ontgifting kunnen ontstaan.

Verwerkte of samengestelde producten

1. In de oude verordening was er voor verwerkte of samengestelde producten geen norm beschreven. Nu geldt dat u op basis van de verhoudingen tussen de ingrediënten kunt bepalen of u aan de wetgeving voldoet. Ook de specifieke concentratie-, verdunnings- en verwerkingsfactoren tellen daarin nog steeds mee. Die factoren kunnen namelijk een verandering in de concentratie van de verontreiniging met zich meebrengen. Deze verhoudingen tussen ingrediënten moet u – naast de processingsfactoren - kunnen opgeven aan de NVWA als de inspecteur daarom vraagt. Dat kan nog weleens een issue zijn voor bijvoorbeeld retailers die de productie van hun grote assortiment aan private label-producten uitbesteden. Als een ingrediënt of grondstof het in bijlage 1 vermelde maximumgehalte overschrijdt, mag het niet in de handel worden gebracht.
2. Als een product voor méér dan 80% bestaat uit 1 ingrediënt, dan geldt het maximumgehalte voor sommige contaminanten ook voor het totale voedingsmiddel. Denk aan pindakaas met 87% pinda: daarvoor geldt dan dezelfde wetgeving als voor pinda’s. 2,0 µg/kg voor Aflatoxine B1 en 4,0 µg/kg voor de som. Bij granen en afgeleide producten geldt dit principe ook als het gaat om producten die ten minste 80% graanproducten bevatten. 
3. De limieten voor arseen zijn gewijzigd voor niet-voorgekookte witte rijst, rijstmeel en alcoholvrije dranken op basis van rijst. Vruchtensappen en zout zijn nieuw toegevoegd aan de limietenlijst voor arseen. Dit is een wijziging uit Verordening (EU) 1881/2006 van 3 maart 2023: de laatste wijziging vlak voor de omzetting naar de nieuwe Verordening (EU) 2023/915. Daarom vermelden we deze wijziging er toch even bij.

Wijzigingen/toevoegingen in eerdere maximumgehalten

Voor de meeste producten blijven de maximumgehalten uit de oude verordening van toepassing. Er zijn enkele wijzigingen voor specifieke producten, zoals instant koffie en zuigelingenvoeding.

Voldoen aan de contaminantenwetgeving: niet eenvoudig

Borging van de voedselveiligheid in het algemeen, kan best een uitdaging zijn. Kint: “De contaminantenwetgeving is maar een onderdeel daarvan. Keteninzichten en –transparantie helpen bij het maken van de juiste inschattingen. Een goede risicoanalyse maken, leidt tot het vaststellen van een dekkend monitoringsplan. Ook Informatieblad 64 van de NVWA kan helpen om te voldoen aan de wetgeving. Een ervaren kwaliteitsmanager is veel waard voor de borging van uw voedselveiligheid. Daarom helpen we klanten bij het maken van een volledig monitoringsplan.” 

Risicoanalyse: volgens het ALARA-principe?

“Met de nieuwe wetgeving verandert er aan de risicoanalyse als het goed is niet zoveel, en dat is toch de basis voor het monitoringsplan”, vertelt Van der Moolen. “Denk er wel aan dat voldoen aan het principe ‘as low as reasonably possible’ (ALARA) duidelijk in de risicoanalyse en het monitoringsplan moeten zijn verwerkt. Maar met name voor samengestelde producten en voor instantkoffie, oploskoffie, instantvoeding en zuigelingenvoeding zullen er in het monitoringsplan de meeste aanpassingen nodig zijn.”

Normoverschrijding? Duik in de keteninformatie

Bij normoverschrijdingen is het zaak in de keteninformatie te duiken. Kint: “Als uw bedrijf stap 5 vormt in de keten, is het goed om zo veel mogelijk informatie te hebben van voorgaande stappen in de keten. Zeker als het bijvoorbeeld gaat om een normoverschrijding die herkomstafhankelijk is. Zware metalen zitten vaak in de grond. Zo kan spinazie uit het ene gebied meer zware metalen bevatten, dan spinazie die is geteeld in een ander land.” Een andere factor voor het ontstaan van contaminanten in levensmiddelen heeft te maken met het productieproces. Van der Moolen: “Denk aan smeermiddelen in de fabriek, of stoffen die vrijkomen bij het bakken of roken van een product. Kom daarom zo veel mogelijk te weten over de herkomst en het productieproces van uw grondstoffen, ingrediënten of halffabrikaten.” 

Meer weten?

Wilt u advies bij het voldoen aan de wetgeving voor uw specifieke product(assortiment)? Onze specialisten van Eurofins Food Safety Solutions, Eurofins Lab Zeeuws Vlaanderen en Eurofins LabCo kunnen u daarbij helpen. Ook bij het aanpassen van het monitoringsplan, zodat u voldoet aan de nieuwe eisen. Onze laboratoria kunnen bovendien alle contaminanten die aan bod komen in de nieuwe verordening onafhankelijk analyseren in uw product, met betrouwbare analysemethoden. Meer weten? Neem dan contact met ons op via sales-food-nl@ftbnl.eurofins.com of +31(0) 888 31 00 00, of via uw vaste contactpersoon.